جنبش علوم غیر متمرکز (DeSci) نظیر یک الگو نوین در عرصه علمی، به دنبال تغییرات بنیادین در نحوه تحقیق و پژوهش است. این رویکرد، با زیر سوال بردن تأثیرات انحصاری نهادها و سازمان‌ها بر فرآیندهای علمی، بر اهمیت تحقیقات مستقل و تلاش‌های جمعی تأکید می‌کند. هدف اصلی این جنبش، تقویت شفافیت، امنیت و ایجاد نظریات جدید مبتنی بر جامعه در تحقیقات علمی می‌باشد. در این مقاله به کاوش در ابعاد مختلف علوم غیر متمرکز خواهیم پرداخت.
تعریف علوم غیر متمرکز (DeSci)
DeSci به معنی علم غیر متمرکز، از اهمیت ویژه‌ای در تهیه، تأیید و تأمین مالی اطلاعات علمی برخوردار است. این نوآوری به‌وسیله بستر وب ۳ در پی ایجاد زیرساخت‌های عمومی فراهم شده است. حامیان این جنبش به حمایت از پژوهش‌های عمومی پرداخته و این گونه استدلال می‌کنند که نظام‌های علمی کنونی نمی‌توانند پاسخ‌گوی نیازهای واقعی جامعه باشند، چرا که بسترهای سازمانی قدیمی فاقد پیشرفت و نوآوری‌های لازم هستند.
تأثیر علوم غیر متمرکز در تأمین مالی پژوهش‌ها
سازمان‌های مستقل و نامتمرکز (دائو) توانسته‌اند با استفاده از مدل‌های موفق خود، به مدیریت پروژه‌های کاوشگرایی بپردازند. محققان از این بسترها بهره‌برداری کرده و منابع مالی لازم برای تحقیقات خود را تأمین می‌نمایند. دور جدیدی از الزامات مالی برای پژوهشگران با ظهور DAOها آغاز شده است، مانند VitaDAO و Antidote DAO، که آزمون‌های موفقیت‌آمیز خود را در این حیطه نشان داده‌اند.
نقش پروتکل‌های دیفای
پروتکل‌های دیفای در تلاش‌اند تا بستر مناسبی برای تأمین مالی نیازمندی‌های تحقیقاتی ایجاد کنند. استفاده از بلاک چین و مدل‌هایی مانند Quadratic Funding و retroactive funding کمک شایانی به جذب سرمایه برای محققان خواهد کرد.
آینده تحقیقات علمی با علوم غیر متمرکز
برای شناخت بهتر تأثیر علوم غیر متمرکز بر تحقیق‌های آینده، به بررسی پنج پلتفرم شاخص در این زمینه می‌پردازیم: Everipedia، OpScientia، ResearchHub، Molecule و Fleming Protocol.
۱- اوری‌پدیا (Everipedia)
پلتفرم Everipedia به‌عنوان نسخه بلاک چینی ویکی‌پدیا عمل می‌کند و اطلاعات را به‌صورت شفاف و ثبت‌شده ارائه می‌دهد. کاربران با فعالیت در این بستر، توکن IQ دریافت کرده و امکان رأی‌گیری دارند.
۲- پلتفرم OpScientia
این پلتفرم به‌منظور سازماندهی تحقیقات و حل چالش‌های مرتبط با اشتراک‌گذاری و مالکیت اطلاعات به‌نوعی بستر آزاد محسوب می‌شود.
۳- پلتفرم ResearchHub
ResearchHub در تلاش است تا به گیت‌هاب علوم تبدیل شود و با تسهیل ارتباط محققان، دسترسی به منابع مختلف را آسان نماید. این پلتفرم از توکن ResearchCoin برای انگیزه‌دهی به محققان بهره می‌برد.
۴- پلتفرم Molecule
Molecule به‌عنوان یک بازار نامتمرکز در حوزه تحقیقات عمل کرده و امکاناتی برای تأمین مالی به پژوهشگران ارائه می‌دهد. این پلتفرم از هوش مصنوعی و NFTها برای جذب سرمایه بهره می‌برد.
۵- پلتفرم Fleming Protocol
این پلتفرم به کاربران این امکان را می‌دهد تا اطلاعات بهداشتی شخصی خود را جمع‌آوری و به‌صورت خودکار مدیریت نمایند. با استفاده از داده‌های جمع‌آوری‌شده، می‌توان اطلاعات سلامت شخصی در دنیای متاورس را شخصی‌سازی کرد.
حفاظت از دارایی‌های هوشمند با علوم غیر متمرکز
توکن‌های بی‌همتا (NFT) ابزارهایی برای تسهیل تبادل دارایی‌های هوشمند هستند. پلتفرم Molecule نیز به‌شیوه‌ای نوین به جذب سرمایه در حوزه تحقیقات علمی می‌پردازد.
دائو
پلتفرم NeuraDAO به‌عنوان یک بستر کامیونیتی محور، در پی حمایت از تحقیقات در زمینه دارایی‌های هوشمند و علوم اعصاب است. این پلتفرم با هدف جذب سرمایه برای پروژه‌های جدید، به محققان امکان می‌دهد تا از دارایی‌های خود بهره‌برداری کنند.
ذخیره‌سازی اطلاعات در فضای نامتمرکز
با توجه به آمار نگران‌کننده ناپدید شدن اطلاعات علمی، ضرورت استفاده از سیستم‌های ذخیره‌سازی نامتمرکز در وب ۳.۰ بیشتر احساس می‌شود. این سیستم‌ها می‌توانند از اطلاعات حیاتی محافظت کرده و امکان دسترسی به آن‌ها را برای محققان فراهم نمایند. برای مثال، سیستم compute-to-data بستر امنی برای تحقیقات علمی فراهم کرده است و از پلتفرم‌های موفق نامتمرکز می‌توان به Filecoin، IPFS و Arweave اشاره کرد.
