قراردادهای هوشمند یکی از نوآوری‌های اساسی در فناوری بلاک چین و عنصر کلیدی شبکه اتریوم به شمار می‌روند. این قراردادها، کدهایی خوداجرایی هستند که مجموعه‌ای از دستورات را اجرا کرده و در زنجیره بلوکی تأیید می‌شوند. ویژگی‌های مهم آن‌ها شامل عدم نیاز به واسطه، عدم وابستگی به فرد خاص، و شفافیت کامل است. پس از استقرار، این قراردادها تغییر ناپذیر و غیر قابل برگشت می‌شوند و به همین دلیل در حوزه امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند.
معرفی و مفهوم قرارداد هوشمند
در واقع، یک قرارداد هوشمند توافقی است که بین دو یا چند طرف انجام می‌شود. یکی از طرفین چیزی با ارزش را ارائه می‌دهد و این پیشنهاد مورد قبول قرار می‌گیرد. بعد از ارسال کد قرارداد به آدرس در بلاک چین و تأیید آن از طریق مکانیسم اجماع، قرارداد فعال و غیرقابل تغییر می‌گردد. این نوع قراردادها امکان حذف واسطه‌ها و ساده‌سازی فرآیندهای قراردادی را فراهم می‌کنند. با این حال، یکی از چالش‌های آن‌ها این است که اگر اشکالی در کد وجود داشته باشد، امکان تغییر یا باطل کردن قرارداد وجود ندارد.
برای توضیح بیشتر درباره کاربرد قراردادهای هوشمند، به مثالی اشاره می‌کنیم: فرض کنید یک دستگاه فروش نوشیدنی وجود دارد که تنها زمانی مشروبات ارائه می‌دهد که پولی درون آن انداخته شود. این مشابه عملکرد قراردادهای هوشمند است، با این تفاوت که هیچ‌کس حتی خود سازنده نیز نمی‌تواند آن‌ها را متوقف یا تغییر دهد. این ویژگی‌ها به خودکار بودن و امنیت بالا منجر می‌شوند.
موارد کاربرد قراردادهای هوشمند
ایک قرارداد هوشمند به‌طور معمول برای یک نوع خاص از تراکنش طراحی می‌شود. اما، اکثر برنامه‌های غیرمتمرکز (dApp) با ترکیب چندین قرارداد هوشمند به کار می‌پردازند تا عملکردهای پیچیده‌تری ارائه دهند. این کاربردها در زمینه‌های مختلفی از جمله بازی‌ها، بازارهای پیش‌بینی، هویت دیجیتال، و شرایط قانونی بهره‌برداری می‌شوند.
در بخش DeFi، این قراردادها به افراد امکان سرمایه‌گذاری، وام‌گیری و انجام معاملات را فراهم می‌آورند که در نهایت موجب کاهش هزینه‌ها و تسهیل فرآیندهای معاملاتی می‌شوند. قراردادهای هوشمند در حوزه‌های گوناگون مانند تجارت، ردیابی موجودی، و حراج‌های آنلاین نیز کاربرد دارند.
قراردادهای هوشمند در اکوسیستم ارزهای دیجیتال
قرارداد هوشمند اتریوم
اتریوم به عنوان نخستین ارز دیجیتالی بود که استفاده از قراردادهای هوشمند را در شبکه بلاک چین خود معرفی کرد. این ارز دیجیتال به دست ویتالیک بوترین ایجاد شد و با ویژگی‌های منحصر به فردی همچون امنیت و تکنولوژی پیشرفته‌اش شناخته می‌شود. اتریوم پس از بیت کوین به عنوان دومین ارز بزرگ در بازار کریپتو معروف است و به دلیل زیرساخت قوی خود، بسیاری از توکن‌ها از آن استفاده می‌کنند.
تمامی قراردادهای هوشمند اتریوم به زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی نوشته می‌شوند که این زبان استاندارد برای توسعه قراردادهای هوشمند در دنیای دیفای به شمار می‌آید. این قراردادها به اتریوم این امکان را می‌دهند که بستری امن برای انتقال دارایی‌ها، امور مالی و حتی بازی‌های رایانه‌ای فراهم کند.
نقش و کاربرد قراردادهای هوشمند در اتریوم
- برنامه‌های غیرمتمرکز (DAPP): این برنامه‌ها بر بستر بلاک چین اتریوم اجرا می‌شوند و از قراردادهای هوشمند برای منطق‌های اجرایی خود استفاده می‌کنند.
- ماشین‌های مجازی اتریوم (EVM): عملکرد قراردادهای هوشمند از طریق این ماشین مجازی تأمین می‌شود که توسط کامپیوترهای مختلف در سراسر جهان فعال است.
- سازمان‌های غیرمتمرکز (DAO): این سازمان‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که به صورت غیرمتمرکز فعالیت کنند و تحت کنترل کاربران شبکه قرار داشته باشند.
- صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX): این صرافی‌ها از قراردادهای هوشمند برای تسهیل تبادلات ارزهای دیجیتال استفاده می‌کنند.
قرارداد هوشمند ترون
در سال ۲۰۱۷، مؤسسه‌ای غیرانتفاعی در سنگاپور به نام ترون، ارز دیجیتال TRX را توسعه داد. هدف این پروژه، پیشبرد اینترنت غیرمتمرکز بود. ترون ابتدا به شبکه اتریوم وابسته بود، اما به زودی بلاک چین مستقل خود را به وجود آورد و ویژگی‌های سرعتی قابل توجهی دارد. این شبکه توانایی پردازش ۲۰۰۰ تراکنش در ثانیه را دارد.
قراردادهای هوشمند هم در ترون بر پایه زبان سالیدیتی نوشته شده و به کاربران این امکان را می‌دهند که بدون نیاز به دانش تخصصی، به توسعه آن‌ها بپردازند.
نقش و کاربردهای قراردادهای هوشمند در ترون
- ترون استودیو (Tron Studio): این پلتفرم به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد که به راحتی قراردادهای هوشمند را ایجاد کنند.
- انتقال قراردادها از اتریوم: با تغییرات جزئی در کدهای سالیدیتی، قراردادهای هوشمند می‌توانند از شبکه اتریوم به ترون منتقل شوند.
- قراردادهای هوشمند پانزی ترون: این نوع قراردادها ممکن است خطرناک باشند و به دلیل ویژگی‌های خاص خود، برخی از آن‌ها به کلاهبرداری منجر می‌شوند.
بسیاری از پروژه‌های در دنیا ارزهای دیجیتال از قراردادهای هوشمند بهره‌مند شده‌اند. این قراردادها به توسعه‌دهندگان این قابلیت را می‌دهند که پروژه‌های پیچیده‌تری را با استفاده از منطق برنامه‌نویسی پیاده‌سازی کرده و در بستر بلاک چین فعالیت کنند.
جمع‌بندی: قراردادهای هوشمند با ویژگی‌های امنیتی و خوداجرا، فرآیندهای خاصی را با رعایت شرایط معین انجام می‌دهند. این نوع قراردادها در اتریوم به عنوان نخستین الگو پیاده‌سازی شدند و هنوز به عنوان یکی از ارکان اصلی دیفای و ارزهای دیجیتال به شمار می‌روند. صرافی‌های غیرمتمرکز، سازمان‌های غیرمتمرکز، و برنامه‌های غیرمتمرکز در هر دو شبکه اتریوم و ترون از این قراردادها بهره‌مند شده‌اند.
